αράχνες

Αρθρόποδα που αποτελούν τη μεγαλύτερη τάξη της ομοταξίας των αραχνιδίων. Το σώμα τους αποτελείται κατά κανόνα από δύο μέρη, χωρίς αρθρώσεις, τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με έναν λεπτό μίσχο: το μπροστινό μέρος, που αποκαλείται πρόσωμα (παλαιότερα κεφαλοθώρακας), έχει έξι ζεύγη αποφύσεων, ενώ το πίσω μέρος, που αποκαλείται οπισθόσωμα (παλαιότερα κοιλία), δεν έχει ποτέ άκρα. Στο μπροστινό τμήμα του προσώματος βρίσκονται 6-8 ή σπανιότερα 2-4 απλά μάτια με διάρθρωση μάλλον υποτυπώδη. Οι πρώτες δύο αποφύσεις καταλήγουν σε χηλή και ονομάζονται χηληκεραίες· αποτελούνται από αυλακωτά τμήματα (άρθρα) που επικοινωνούν με τους αδένες παραγωγής δηλητηρίου, οι οποίοι βρίσκονται στο πρώτο μεγάλο άρθρο. Εκτός από μερικές περιπτώσεις (π.χ. στο γένος λαθροδείκτης, στο οποίο ανήκει η μαύρη αράχνη), το δηλητήριο των α. δεν είναι επικίνδυνο για τον άνθρωπο. Μετά τις χηληκεραίες βρίσκονται οι γναθικές προσακτρίδες, που μοιάζουν με πόδια και αποτελούνται από 6 άρθρα, από τα οποία το πρώτο ζεύγος χρησιμεύει στη μάσηση· στα αρσενικά, οι γναθικές προσακτρίδες μετατρέπονται συχνά σε όργανα συνουσίας. Στο τμήμα του προσώματος προς το μέρος της κοιλιάς βρίσκονται τα 4 ζεύγη βαδιστικών άκρων, που το καθένα τους αποτελείται από 7 άρθρα ποικίλου μήκους: για να μπορούν οι α. να ξαίνουν το μετάξι και να υφαίνουν τον ιστό τους, το άκρο του τελευταίου άρθρου τους είναι εφοδιασμένο με πολυάριθμες σκληρές τρίχες ή κτενοειδή άγκιστρα. Στο κάτω μέρος του οπισθοσώματος βρίσκονται οι νηματογόνοι αδένες, που καταλήγουν σε 4-6 θηλές: από αυτές βγαίνει ένα πυκνόρρευστο και κολλώδες υγρό, που όταν στερεοποιηθεί, με την επίδραση του αέρα, μετατρέπεται σε μεταξοειδή νημάτια. Ο γνωστός ιστός ή δίχτυ της α. χρησιμεύει για τη σύλληψη της λείας και τον υφαίνουν οι λεγόμενες καθιστικές α., ενώ οι πλάνητες χρησιμοποιούν αντίθετα το νήμα τους για να ακινητοποιούν τη λεία ή για να κατασκευάζουν βομβύκιο (κουκούλι), μέσα στο οποίο κλείνουν τα αβγά τους. Άλλα είδη χρησιμοποιούν νήματα μεγάλου μήκους για να μετακινούνται με την επίδραση του αέρα. Οι α. τρέφονται απομυζώντας τα οργανικά υγρά του θύματός τους, που κυρίως είναι έντομα· για τα μεγάλα τροπικά είδη μπορεί να είναι και μικρά σπονδυλωτά (αμφίβια, μικρά πουλιά και θηλαστικά). Το αναπνευστικό τους σύστημα αποτελείται από πνευμονικούς σάκους και τραχείες που επικοινωνούν με το εξωτερικό περιβάλλον με μικρά στίγματα, τα οποία βρίσκονται στο άκρο της κοιλιακής ζώνης του οπισθοσώματος. Στις α. τα δύο φύλα είναι συνήθως χωρισμένα και συχνά μάλιστα παρουσιάζουν έντονο διμορφισμό· πολλαπλασιάζονται με αβγά, που ο αριθμός τους, ανάλογα με το είδος, ποικίλλει από μια δεκάδα έως μερικές χιλιάδες. Οι α. ζουν κυρίως σε περιοχές με θερμό κλίμα, αφθονούν όμως και στις εύκρατες ζώνες. Οι διαστάσεις τους κυμαίνονται από μερικά χιλιοστά έως τα 20 εκ. των μυγαλών. Υποδιαιρούνται σε διάφορες οικογένειες που αποτελούν τις δύο υποτάξεις των ορθογνάθων και των λαβιδογνάθων. Από τα γνωστότερα ευρωπαϊκά είδη είναι η άπειρος ή α. η σταυρόστικτη ή το διάδημα, η αγριόπη η βρουεννίχεια, η περίφημη ταραντούλα και η μαύρη α. (λαθροδήκτης ο δολοφόνος)που το δάγκωμά της μπορεί μερικές φορές να προκαλέσει σοβαρές διαταραχές ακόμα και στον άνθρωπο. Η αράχνη η σταυρόστικτη, τη στιγμή που απομυζά τα οργανικά υγρά μιας μικρής πεταλούδας που έχει ακινητοποιήσει (φωτ. Dulevant). Αράχνες που μόλις βγήκαν από τα αβγά (φωτ. Igda). Η τεγεναρία η οικοδίαιτη, κοινό είδος αράχνης σε Ευρώπη και Αμερική (φωτ. Igda). Στην τάξη των αραχνιδίων ανήκουν και οι αράχνες. Μια ομάδα από αυτές, οι ιστοπλόκοι, κατασκευάζουν ιστό με πολυγωνικό στημόνι. Από το κέντρο του ιστού ξεκινούν ακτίνες επάνω στις οποίες πλέκουν μια πυκνή σπείρα. Στην εικόνα, οι κυριότερες φάσεις της εργασίας. Τα νήματα που απλώθηκαν τελευταία σημειώνονται με κόκκινο. Το είδος αράχνη η σταυρόστικτη.